Obowiązek wymiany prawa jazdy. 185 dni lub kara i zakaz prowadzenia

Kto musi wymienić prawo jazdy w 2026?

Wzmożone kontrole Inspekcji Transportu Drogowego. Kierowcy coraz częściej trafiają pod lupę w związku z koniecznością wymiany prawa jazdy. Kluczowy termin to 185 dni. Dla tych, którzy nie dopilnują formalności w ciągu około pół roku, przewidziana jest kara. 500-złotych grzywny i zakaz dalszej jazdy, a przy tym konieczność zabezpieczenia pojazdu na koszt przewoźnika.

Kto dokładnie musi odwiedzić urząd i wyrobić nowy dokument? Sprawa dotyczy setek tysięcy kierowców. Jak wynika z danych Główny Inspektorat Transportu Drogowego, w samym 2024 roku wydano 115 975 świadectw kierowcom z krajów trzecich. W 2025 roku liczba ta będzie nieco niższa, ale wciąż wysoka. Po przekroczeniu 185 dni pobytu w Polsce, kierowcy zza granicy muszą wymienić swoje prawo jazdy na polski odpowiednik. Nie jest to opcja, lecz obowiązek, który w praktyce coraz częściej bywa egzekwowany podczas kontroli.

Polskie prawo jazdy. Kto musi je mieć?

Obowiązujące prawo stanowi, że obywatele państw trzecich (czyli spoza Unii Europejskiej), którzy przebywają w Polsce co najmniej 185 dni w roku kalendarzowym, są zobowiązani do wymiany zagranicznego prawa jazdy na polskie. Wynika to wprost z art. 11 ust. 1 pkt 5 ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami. Przez lata przepis ten był jednak interpretowany dość liberalnie.

Wielu kierowców powoływało się na art. 14 tej samej ustawy, który mówi, że osoba posiadająca ważne zagraniczne prawo jazdy „może, na swój wniosek” otrzymać polski dokument. To sformułowanie sprawiało wrażenie, że wymiana jest dobrowolna:

- Przepisy dotyczące wymiany prawa jazdy nie są nowe w polskim systemie prawnym. Jednak do niedawna niezwykle rzadko karano za brak dopełnienia tego obowiązku, na co wpływ miała interpretacja art. 14 ust. 1 wspomnianej ustawy, który brzmi: „osoba posiadająca ważne krajowe prawo jazdy wydane za granicą może, na swój wniosek, otrzymać prawo jazdy odpowiedniej kategorii […] po zwrocie zagranicznego dokumentu organowi wydającemu prawo jazdy W tej sytuacji wielu kierowców uznawało, że może wymienić prawo jazdy na polskie, lecz nie ma takiej konieczności. Jednak według obecnej praktyki kontrolnej ITD okazuje się, że kierowcy z państw trzecich są zobowiązani do wykonania tej czynności – wyjaśnia Jakub Ordon, ekspert Inelo z Grupy Eurowag.

Wymiana prawa jazdy po 185 dniach

Podczas kontroli ITD funkcjonariusze przyjmują, że okres pobytu w Polsce liczony jest od daty wydania karty pobytu. Jeśli kierowca zawodowy z kraju trzeciego przebywa w Polsce ponad 185 dni i nadal posługuje się zagranicznym prawem jazdy, konsekwencje mogą być bardzo dotkliwe.

- Jeśli w czasie kontroli inspektorzy stwierdzą, że kierowca z kraju trzeciego nie wymienił dokumentu, a przebywa ponad 6 miesięcy w Polsce, to może otrzymać zakaz prowadzenia ciężarówki, uwzględniając przy tym konieczność zabezpieczenia pojazdu na koszt przewoźnika. Co ważniejsze, takie wykroczenie wiąże się z mandatem w wysokości 500 zł dla osoby zarządzającej transportem, a zdarzenia te są klasyfikowane wobec nich jako najpoważniejsze naruszenia (NN) – komentuje Jakub Ordon.

W praktyce oznacza to przestój pojazdu, konieczność wysłania na miejsce innego kierowcy z ważnymi uprawnieniami i straty finansowe. Na tym jednak problemy się nie kończą - wobec firmy transportowej może zostać wszczęte postępowanie sprawdzające m.in. aktualność badań lekarskich i psychologicznych, ważność kodu 95, legalność zatrudnienia oraz kompletność dokumentacji kierowców.

Wymiana prawa jazdy dla obcokrajowców

Dlaczego wielu kierowców wciąż unika wymiany dokumentu? Eksperci Inelo wskazują, że częstym powodem jest obawa przed koniecznością wyrobienia nowej karty kierowcy. Tymczasem polskie prawo nie nakłada takiego obowiązku. Co więcej, numer zagranicznego prawa jazdy jest wpisywany na polskim blankiecie (w polu 12), co pozwala łatwo powiązać dokumenty.

Innym problemem jest przekonanie, że procedura jest skomplikowana i czasochłonna. W rzeczywistości sprowadza się ona do standardowej wizyty w urzędzie i złożenia wniosku wraz z kompletem dokumentów:

• karty pobytu, wizy bądź innego dokumentu, potwierdzającego legalny pobyt w Polsce;
• kserokopii prawa jazdy wystawionego na terenie krajów trzecich oraz oryginał dokumentu do wglądu;
• przetłumaczonego prawa jazdy wykonanego przez tłumacza przysięgłego;
• orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami;
• orzeczenia psychologicznego potwierdzającego brak przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdami;
• dowodu opłaty za wydanie blankietu prawa jazdy.

Wymiana prawa jazdy dla każdego? Jest termin

Choć powyższe zapisy dotyczą konkretnej grupy kierowców zawodowych, obowiązkowa wymiana prawa jazdy dotknie w przyszłości wszystkich kierowców. Powodem jest ujednolicenie przepisów w całej Unii Europejskiej - nowy obowiązek będzie dotyczyć również tych, którzy mają bezterminowe prawo jazdy.

Po ujednoliceniu przepisów kierowcy w całej Unii będą mogli uzyskać uprawnienia maksymalnie na 15 lat, przy czym w Polsce nowe prawa jazdy mają właśnie 15-letni okres ważności – wcześniejsza nowelizacja ustawy o kierujących dostosowała polskie przepisy do wymogów UE. Co z kierowcami, którzy w portfelu noszą bezterminowe prawo jazdy? Oni również obowiązkowo będą musieli stawić się w urzędzie po nowy blankiet. Zgodnie z zapisami unijnej dyrektywy zostanie przeprowadzona wielka akcja Ministerstwo Infrastruktury tłumaczy:

– Ustawa o kierujących pojazdami (art. 124) przewiduje, że prawa jazdy wydane przed 19 stycznia 2013 r., czyli tzw. bezterminowe, będą podlegać obowiązkowej wymianie w latach 2028-2033. Szacowana liczba dokumentów podlegających wymianie to około 15 mln sztuk – mówi dziennik.pl Anna Szumańska z resortu infrastruktury. Wszystko wynika ze zmiany wzoru dokumentu, co wynika z ustawy. W rozdziale 19., art. 124. punkcie 1. czytamy: Osoby posiadające prawa jazdy wydane do dnia 18 stycznia 2013 r. obowiązane są dokonać ich wymiany, na prawa jazdy zgodne z nowym wzorem prawa jazdy określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 1. Prawo jazdy zgodne z nowym wzorem wydaje się od dnia 19 stycznia 2013 r.

Warto pamiętać, że wymiana dokumentu jest konieczna także w innych sytuacjach - gdy upłynął termin ważności prawa jazdy lub konkretnej kategorii, a także w przypadku zgubienia lub zniszczenia dokumentu. W tych przypadkach wniosek o nowy blankiet trzeba złożyć niezwłocznie.