Podatnicy, którzy sprowadzają samochody osobowe do Polski z terytorium Unii Europejskiej, często zaniżają wartość pojazdu, by płacić niższy podatek. Przepisy art. 104 ust. 8 ustawy o podatku akcyzowym nie wskazują, jakiego rodzaju przyczyny można uznać za uzasadnienie podania podstawy opodatkowania w deklaracji uproszczonej wewnątrzwspólnotowego nabycia pojazdu samochodowego, w wysokości znacznie odbiegającej od średniej wartości rynkowej. Należy sądzić, że może być to każda przyczyna, która obiektywnie wpływa na wartość samochodu. Przykładem może być zakupiony w Unii Europejskiej pojazd, który posiada uszkodzenia związane z jego eksploatacją lub jest samochodem powypadkowym. W związku z tym, często osoby dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia samochodu osobowego dołączają do deklaracji uproszczonej AKC-U opinie rzeczoznawców. Opinia taka, określająca średnią wartość rynkową samochodu, ma uzasadnić podanie przez podatnika niższej podstawy opodatkowania w deklaracji.

Analiza materiałów

Większość z analizowanych orzeczeń sądów potwierdzało stanowisko: organ podatkowy dysponując opinią rzeczoznawcy przedstawioną przez podatnika, może ją ocenić zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w art. 191 Ordynacji podatkowej. Zadaniem organu podatkowego jest analiza zgromadzonego materiału w granicach wiedzy ogólnej, którą dysponuje, oraz kierowanie się doświadczeniem umożliwiającym zweryfikowanie tylko tych elementów opinii, do których ma dostęp (zgodność danych towaru wskazanych w opinii rzeczoznawcy z towarem będącym przedmiotem postępowania, prawdziwość danych zawartych w publikacjach wskazanych w opinii przez rzeczoznawcę).

Dopuszczalne trzy metody

Reklama
Wartość rynkową samochodu bezwypadkowego ustala się na podstawie średniej ceny rynkowej pojazdu z ewentualnym zastosowaniem korekt (zgodnie „Instrukcją określania wartości pojazdów 1/2005”). Z kolei wartość rynkową samochodów powypadkowych ustala się na podstawie następujących metod:
1) stopnia uszkodzenia pojazdu;
2) kosztu naprawy;
3) odzysku części.
Zastosowanie określonej metody wpływa na wycenę wartości pojazdu.
Organ podatkowy uznaje tylko pierwszą z nich. Stosowanie metody stopnia uszkodzenia pojazdu uznaje także orzecznictwo sądów. Dlaczego i fiskus, i sądy odrzucają pozostałe metody?
Metoda kosztu naprawy uwzględnia bowiem koszty związane z naprawą samochodu, np. koszty robocizny. Te zaś mogą różnić się w zależności od wykonywania naprawy we własnym zakresie bądź przez wyspecjalizowaną stację serwisową. Z kolei metoda odzysku części ma zastosowanie wówczas, gdy uszkodzenia pojazdu wykluczają celowość jego naprawy. To znaczy oszacowane według kosztorysu wydatki na naprawy, przy znacznych uszkodzeniach pojazdu, przewyższają wartość samochodu przed wystąpieniem uszkodzenia. Łączna wartość części i zespołów, posiadających wartość handlową, wyznacza wartość pozostałości pojazdu. Zgodnie z orzecznictwem, dla organów podatkowych, znaczenie ma:
● wartość pojazdu ustalona według stanu technicznego z dnia nabycia, a nie wartość uwzględniająca potencjalne nakłady naprawcze;
● znaczenie ma ustalenie procentowego stopnia uszkodzeń i braków pojazdu oraz określenie realnej wartości jego nieuszkodzonej części, a nie koszt odtworzenia pojazdu.
W wielu wyrokach sądy administracyjne potwierdzały postępowanie organów celnych przy kwestionowaniu rzetelności opinii rzeczoznawców, na podstawie „Instrukcji określania wartości pojazdów nr 1/2005”.
Jak sądy kwestionują dokonane oceny
1. Mała dostępność, drogi serwis
Rzeczoznawca w swojej opinii obniżył wartość samochodu o 4 proc. ze względu na regionalną sytuację rynkową. Uzasadnił to małym zapotrzebowaniem rynku na pojazdy wyższej klasy, z uwagi na małą ich dostępność, drogi serwis, wysokie zużycie paliwa. Zdaniem sądu, regionalna sytuacja rynkowa nie stanowi okoliczności mogącej mieć wpływ na znaczne obniżenie wartości samochodu osobowego.
(Wyrok WSA w Gdańsku z 15 kwietnia 2009 r., sygn. akt I SA/ Gd 63/09)
2. Pozyskiwanie wiadomości specjalnych
Sąd miał określić, czy w stanie faktycznym do rozstrzygnięcia sprawy niezbędne były wiadomości specjalne z dziedziny motoryzacji. Z przepisów ustawy o podatku akcyzowym wynika możliwość ustalenia przez właściwe organy podstawy opodatkowania nabytego samochodu wg. wartości rynkowej. Sąd w swoich orzeczeniach wyjaśniał, że organy podejmujące decyzje podatkowe w tych sprawach nie są ograniczone w swych czynnościach do przeprowadzenia konkretnych dowodów. Zastosowanie mogą znaleźć wszelkie dowody służące temu celowi. Istnieje możliwość pozyskania wiadomości specjalnych poprzez przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego. Według sądu, wiadomości specjalne to niewątpliwie wiadomości, których nie posiadają pracownicy organów podatkowych. Wiadomościami specjalnymi są wiadomości wykraczające poza zakres tych, jakimi dysponuje ogół inteligentnych i ogólnie wykształconych ludzi
(Wyrok WSA w Krakowie z 27 stycznia 2009 r., sygn. akt I S.A./Kr 1460/08)
3. W sprawach skomplikowanych
Zgodnie z art. 197 par. 1 Ordynacji podatkowej, w przypadku gdy w sprawie wymagane są wiadomości specjalne, organ podatkowy może powołać na biegłego osobę dysponującą takimi wiadomościami, w celu wydania opinii. Według sądu ustawodawca pozostawia organowi podatkowemu pewną swobodę w zakresie podjęcia decyzji o zastosowaniu środka dowodowego z opinii biegłego. Swoboda ta wyraża się poprzez użycie słowa „może” - jednak granice tej swobody są wyznaczone przez zasadę prawdy materialnej. W sprawach o skomplikowanym stanie faktycznym, który można wyjaśnić dopiero wtedy, gdy dysponuje się specjalnymi wiadomościami, organ podatkowy jest obowiązany wykorzystać opinię biegłego.
(Wyrok NSA z 25 stycznia 2001 r., sygn. akt V SA 1085)
4. Według ogólnych zasad
Sąd stwierdził, że w przedstawionej przez stronę opinii technicznej rzeczoznawcy samochodowego nie można nadać statusu opinii biegłego i należy ją traktować jako dokument prywatny, którego treść i wnioski podlegają ocenie wedle ogólnych zasad dowodowych, tym niemniej ocena powinna zostać przeprowadzona właśnie zgodnie z tymi zasadami.
(Wyrok WSA w Bydgoszczy z 17 lutego 2010 r., sygn. akt I SA/Bd 955/09)
Ważne
Organ podatkowy uznaje ustalanie wartości rynkowej samochodów bezwypadkowych na podstawie średnich cen rynkowych wraz z korektami, a dla samochodów powypadkowych uznaje jedynie metodę stopnia uszkodzenia pojazdu
Podstawa prawna
Ustawa z 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 108, poz. 626 z późn. zm.). Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).