Zobacz, jak amortyzować auta osobowe, ciężarowe i specjalistyczne

Do środków trwałych zalicza się tylko takie samochody, które użytkowane będą w firmie dłużej niż rok. Jeżeli zatem przewidujemy, że użytkowanie takiego samochodu będzie krótsze, nie zaliczamy go do środków trwałych, z tym jednak zastrzeżeniem, że w przypadku gdy później okaże się, że okres użytkowania był jednak dłuższy, czeka nas korekta kosztów oraz konieczność zapłaty karnych odsetek (o tym nieco później). W praktyce korekta taka może okazać się zatem dość kosztowna.

Karne odsetki naliczane są przy tym według stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych obowiązującej w dniu zaliczenia składnika majątku do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych. Jeśli zatem zaliczenie takiego składnika do środków trwałych nastąpiło 10 czerwca 2011 r., odsetki naliczane byłyby według stawki obowiązującej 10 czerwca czyli 14 proc., a jeśli np. 6 czerwca to według stawki obowiązującej 6 czerwca, czyli 13,5 proc.

Podatnik musi wpłacić karne odsetki do urzędu skarbowego – jak wynika z przepisów – w terminie do 20. dnia pierwszego miesiąca, który następuje po miesiącu, w którym ten rok upłynął. Innymi słowy, gdy rok używania samochodu mija np. 20 kwietnia, odsetki trzeba zapłacić do 20 maja (oczywiście z zachowaniem zasad wynikających z Ordynacji podatkowej dotyczących terminów). Kwotę odsetek nalicza się za okres od dnia zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na nabycie samochodu do dnia, w którym okres jego używania przekroczył rok.

Naliczoną kwotę odsetek trzeba też wykazać w rocznym zeznaniu podatkowym. Przeznaczone są do tego specjalne pozycje.

Na naliczeniu karnych odsetek rzecz cała jednak się nie kończy. Jeśli składnik majątku o wartości przekraczającej 3,5 tys. zł nie został przez przedsiębiorcę zaliczony do środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych), a upłynął rok jego użytkowania i użytkowanie to trwa, podatnik musi składnik ten ujawnić. Przede wszystkim podatnik powinien zatem zaliczyć te składniki do środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych), przyjmując je – co oczywiste – do ewidencji w cenie nabycia albo koszcie wytworzenia. Związane to jest m.in. z ujawnieniem (wpisaniem) ich w odpowiednich ewidencjach, czyli w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

W kolejnym kroku podatnik powinien dokonać korekty kosztów uzyskania przychodów. Nie zaliczając wcześniej wydatków na nabycie takiego składnika majątku do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, podatnik zaliczył je jednorazowo w koszty, zawyżając tym samym koszty podatkowe i zaniżając zapłacony podatek. Dlatego teraz zobowiązany jest zmniejszyć koszty o różnicę między ceną nabycia lub kosztem wytworzenia a kwotą odpisów amortyzacyjnych, przypadającą na okres ich dotychczasowego używania, obliczonych dla środków trwałych przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych. Jeżeli wspomniana różnica jest wyższa od kosztów danego miesiąca, nierozliczona nadwyżka kosztów pomniejsza koszty w następnych miesiącach.

Przy ujawnienia po roku używania środka trwałego (wartości niematerialnej i prawnej) dodatkowym obowiązkiem (poza koniecznością zapłaty karnych odsetek) jest stosowanie do amortyzacji ujawnionego środka trwałego stawek amortyzacyjnych z wykazu zawartego w załączniku nr 1 do ustawy o PIT w całym okresie amortyzacji. Podatnik traci zatem prawo do podwyższania tych stawek oraz stosowania przyspieszonej amortyzacji.

Opisane zasady stosuje się nie tylko wtedy, gdy samochód (składnik majątku) o wartości przekraczającej 3,5 tys. zł jest używany dłużej niż rok, mimo że nie został zaliczony do środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych), lecz także w przypadku zaliczenia wydatków na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie składników majątku o wartości początkowej przekraczającej 3,5 tys. zł do kosztów uzyskania przychodów, a następnie zaliczenia tych składników do środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych) przed upływem roku od dnia ich nabycia lub wytworzenia. W tym ostatnim przypadku odsetki nalicza się do dnia zaliczenia ich do środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych), czyli przez taką liczbę dni, przez jaką nie były one ujawnione jako środek trwały (wartość niematerialna i prawna).

Od ogólnych zasad dotyczących ustalania tego, co jest, a co nie jest środkiem trwałym, istnieją pewne wyjątki. Otóż ustawodawca nieco inaczej potraktował te środki trwałe, których wartość początkowa nie przekracza 3,5 tys. zł. Co prawda w przypadku samochodów sytuacja taka ma miejsce stosunkowo rzadko, niemniej jednak zdarza się, gdy do majątku firmy jednoosobowej przyjmowany jest samochód będący wcześniej w użytkowaniu prywatnym właściciela tej firmy.

W przypadku takich samochodów (których wartość w chwili przyjęcia do majątku firmy nie przekracza 3,5 tys. zł) podatnik ma kilka możliwych sposobów postępowania. Przede wszystkim może samodzielnie zdecydować, czy taki samochód (składnik majątku) uznać za środek trwały. Oznacza to, że nawet jeśli zamierza samochód ten użytkować dłużej niż rok, może uznać, że nie stanowi on trwałego majątku firmy, i wydatki związane z jego nabyciem od razu zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów (jednorazowo).

Podatnik może też samochód, którego wartość przekracza 3,5 tys. zł, zaliczyć do trwałego majątku firmy. Wówczas znów ma dwie możliwości. Może zdecydować się na dokonanie jednorazowego odpisu amortyzacyjnego, a zatem jednym odpisem wpisać od razu całość wydatków na jego nabycie (wartość początkową) do kosztów podatkowych. Ale może też zdecydować się na normalną amortyzację, czyli dokonywanie sukcesywnych odpisów według obowiązujących dla takiego rodzaju składnika majątkowego stawek amortyzacji (tu można będzie skorzystać ze stawki podwyższonej, o czym za chwilę).

Gdy podatnik nie zaliczy samochodu do środków trwałych z uwagi na to, że jego wartość nie przekracza 3,5 tys. zł, samochód ten nie jest traktowany jako środek trwały. W konsekwencji w każdym przypadku, gdy jego wartość przekroczy z kolei 1,5 tys. zł, podatnik musi ujawnić go w prowadzonej obok podatkowej księdze przychodów i rozchodów ewidencji wyposażenia. Oczywiście nie dotyczy to podatników prowadzących pełną rachunkowość, albowiem w ich przypadku trzeba stosować się do zasad wynikających z ustawy o rachunkowości, która narzuca nieco inny sposób zaewidencjonowania amortyzacji.

Podatnik dokonujący amortyzacji może wybrać metodę liniową lub degresywną. Odpisów amortyzacyjnych w przypadku metody liniowej dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek lub wartość wprowadzono do ewidencji (wykazu), aż do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową lub w którym postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór. Przy czym suma odpisów amortyzacyjnych obejmuje również odpisy, których nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Metoda degresywna charakteryzuje się tym, że roczne odpisy amortyzacyjne są zróżnicowane, najwyższe w pierwszym roku eksploatacji i sukcesywnie maleją w kolejnych latach użytkowania środka trwałego. Polega ona na tym, że na początku miesięczne raty amortyzacji można podwyższać współczynnikiem nie wyższym niż 2,0, a w następnych latach podatkowych nalicza się je od wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne, ustalonej na początek kolejnych lat ich używania. Począwszy od roku podatkowego, w którym tak określona roczna kwota amortyzacji miałaby być niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej, podatnicy dokonują dalszych odpisów amortyzacyjnych zgodnie z amortyzacją liniową. [Przykład 1, 2]

Obowiązujące stawki amortyzacyjne dla poszczególnych środków trwałych zostały określone w wykazie stawek amortyzacyjnych stanowiącym załącznik do obu ustaw o podatkach dochodowych.

Podstawowa stawka amortyzacyjna dla samochodów (bez względu zresztą na ich kwalifikację) wynosi 20 proc. rocznie. Co istotne, stawka ta jest stawką maksymalną. W planie amortyzacji można zatem przyjąć także niższą stawkę, np. 10 proc.

Możliwość obniżania stawek nie jest uwarunkowana wystąpieniem jakichkolwiek okoliczności. Taką decyzję podejmuje podatnik. W kolejnych latach podatkowych podatnik ma prawo do podwyższenia uprzednio obniżonej stawki amortyzacyjnej, jednakże tylko w granicach wyznaczonych stawką wynikającą z Wykazu stawek amortyzacyjnych.

W przypadku samochodów można mówić o możliwości obniżenia stawki w granicach od 20 do 0,1 proc. rocznie. Takie granice zostały zakreślone w wydanych dotychczas interpretacjach podatkowych. Można co prawda spotkać się z poglądem, że stawka ta może być obniżona do zera, z uwagi jednak na to, że w praktyce oznacza to zaprzestanie amortyzacji, pogląd taki wydaje mi się nieuprawniony.

Takie obniżanie odpisów amortyzacyjnych ma sens tylko wtedy, gdy istnieje potrzeba przeniesienia kosztów do kolejnych okresów rozliczeniowych. Jest tak np. wówczas, gdy w początkowym okresie działalności koszty znacznie przekraczają dochody. W każdym jednak wypadku działanie takie należy dokładnie przemyśleć.

W niektórych sytuacjach, jak m.in. w przypadku wprowadzenia do ewidencji środków trwałych samochodów używanych, możliwe jest także podwyższenie stawki amortyzacyjnej. Mamy wówczas do czynienie amortyzacją przyśpieszoną.

Zmniejszenie bądź zwiększenie uprzednio obniżonej stawki amortyzacyjnej dla wybranych przez podatnika środków trwałych może nastąpić od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego, nie później niż w momencie dokonania pierwszego w danym roku odpisu amortyzacyjnego odpowiednio miesięcznie, kwartalnie lub rocznie. Podatnik ma więc możliwość zastosowania różnych stawek amortyzacyjnych dla środków trwałych na każdy rok podatkowy, z tym że zmienione stawki nie mogą być wyższe od stawek określonych w Wykazie stawek amortyzacyjnych.

Zmiana stawek amortyzacyjnych może nastąpić zarówno w przypadku środków trwałych wprowadzonych po raz pierwszy do ewidencji, jak i środków trwałych będących już przedmiotem amortyzacji. Trzeba tylko pamiętać, że dla środków trwałych wprowadzonych po raz pierwszy do ewidencji zmiana stawki amortyzacyjnej, czyli jej obniżenie, może nastąpić w momencie dokonania pierwszego w danym roku odpisu amortyzacyjnego. Natomiast możliwość obniżenia stawki amortyzacyjnej, a także zwiększenia uprzednio obniżonej, odnosi się do środków trwałych będących już przedmiotem amortyzacji i powinno nastąpić nie później niż w momencie dokonania pierwszego w danym roku odpisu amortyzacyjnego. [Przykład 3]

Przyjęty do używania samochód (środek trwały) należy wycenić, tj. ustalić jego wartość początkową, która będzie podstawą naliczania odpisów amortyzacyjnych dla celów podatkowych. Wartość początkową środka trwałego ustala się według jednej z następujących metod: ceny nabycia, kosztu wytworzenia albo według wartości rynkowej.

Ustalenie wartości początkowej powinno nastąpić nie później niż w miesiącu przyjęcia środka trwałego do używania.

Raz ustalona wartość początkowa może być zmieniona tylko na skutek ulepszenia samochodu (środka trwałego), a także w razie uprzedniego ustalenia wartości początkowej niezgodnie z przepisami oraz w przypadku przeprowadzenia aktualizacji wyceny środków trwałych (wymaga ogłoszenia rozporządzenia i nie była stosowana od lat).

W razie odpłatnego nabycia środków trwałych (np. w drodze zakupu, zamiany) za wartość początkową uważa się cenę ich nabycia.

Również nabywając do majątku firmy używany samochód, podatnik musi przyjąć do ewidencji środków trwałych jego wartość wynikającą z umowy lub faktury. Nie może on zatem sam wycenić odkupionego auta. Zgodnie z przepisami ustaw o podatkach dochodowych cena nabycia uważana jest za wartość początkową środków trwałych, wówczas gdy zostały one nabyte w drodze kupna. Nie ma przy tym znaczenia, jak dokonano takiego nabycia, a zatem czy był to zakup w salonie, czy na wtórnym rynku. Jeśli zatem używany samochód osobowy (lub inne) nabyty został za określoną na fakturze cenę, nie mamy do czynienia z sytuacją, w której ustalenie ceny nabycia środka trwałego nie jest możliwe, gdyż cena zakupu jest wartością znaną. W takim przypadku wartość początkową ustala się zawsze na podstawie ceny nabycia.

Ceną nabycia jest kwota należna zbywcy, powiększona o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania. Te dodatkowe koszty to w szczególności koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji. Cena taka jest pomniejszona o podatek od towarów i usług, z wyjątkiem określonych przypadków. W tym ostatnim przypadku chodzi o sytuację, gdy zgodnie z odrębnymi przepisami podatek od towarów i usług (VAT) nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony, albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług.

Co istotne, koszty ubezpieczenia opłacone przed przyjęciem samochodu do ewidencji środków trwałych nie zwiększają jego wartości początkowej. Za koszty podwyższające wartość początkową uważane są m.in. wydatki związane z dostarczeniem środka trwałego do zakładu podatnika i towarzyszące wtedy koszty dotyczące jego ubezpieczenia w drodze. Dlatego właśnie, wydatki poniesione na ubezpieczenie samochodowe typu OC i AC, pomimo że zostały poniesione przed przekazaniem środka trwałego do używania, najczęściej nie dotyczą ubezpieczenia w transporcie. Ubezpieczenie takie wystąpi, gdy samochód ma być dostarczony przez nabywcę do miejsca, gdzie ma być dostosowany do użytkowania. Jest to rzadka sytuacja.

Co do zasady, tak rozumiana cena nabycia to wartość netto zakupu, a zatem cena pomniejszona o VAT. Tyle tylko, że tak jest jedynie wówczas, gdy ktoś jest aktywnym podatnikiem tego podatku, a zatem gdy podatek zawarty w cenie może być potraktowany jako podatek naliczony. Innymi słowy, gdy mamy prawo odliczyć sobie taki VAT, wartość początkowa ustalana jest jako kwota netto (cena minus VAT). Wartość początkowa w kwocie brutto (cena całkowita z VAT) będzie brana pod uwagę wówczas, gdy w momencie dokonywania zakupu korzystamy ze zwolnienia z VAT albo też zakup ten ma związek ze sprzedażą nieopodatkowaną. W tych przypadkach VAT naliczony w cenie sprzedaży nie podlega odliczeniu. A skoro nie można go odliczyć, to nie pomniejsza on wartości początkowej dla potrzeb amortyzacji. Trzeba też pamiętać, że obecnie odliczenie VAT w przypadku nabycia samochodu osobowego jest ograniczone do 60 proc. podatku naliczonego, nie więcej jednak niż 6 tys. zł.

Chodzi tu o takie przypadki, gdy zgodnie z odrębnymi przepisami podatek od towarów i usług nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Wspomniane odrębne przepisy to oczywiście przede wszystkim ustawa o VAT oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie.

Ustalenie wartości środków trwałych w oparciu o wycenę możliwe jest w przypadku, gdy do ewidencji trafia środek trwały, w tym także samochód nabyty przed założeniem tejże ewidencji. Jest tak np. wtedy, gdy zakładamy firmę w oparciu o posiadany już wcześniej majątek. A zatem, gdy do majątku firmy przenosimy samochody, których właścicielami byliśmy już od jakiegoś czasu, ale nie podlegały one amortyzacji, z uwagi na to, że nie były wykorzystywane na cele firmowe.

Przepisy przewidują, że jeżeli nie można ustalić ceny środków trwałych lub ich części nabytych przed dniem założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu, wartość początkową tych środków przyjmuje się wówczas w wysokości wynikającej z wyceny dokonanej przez podatnika, z uwzględnieniem cen rynkowych środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji lub sporządzenia. Ponadto należy uwzględnić stan i stopień zużycia składników majątku wprowadzanych do ewidencji.

Możliwe jest ustalenie tej wartości również na podstawie wyceny dokonanej przez podatnika, ale tylko w przypadku gdy nie można ustalić jego ceny nabycia.

W razie nabycia samochodu (środka trwałego) w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób, wartością początkową będzie wartość rynkowa takiego składnika majątku z dnia jego nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości. Wartość rynkową określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości w obrocie składnikami majątku tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia. Jeśli nabyte nieodpłatnie środki trwałe wymagają montażu, wówczas ich wartość początkową powiększają wydatki poniesione na montaż.

W sytuacji gdy dany samochód (środek trwały) jest przedmiotem współwłasności, jego wartość początkową dla celów amortyzacji ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku.

Zasada ta nie ma zastosowania do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków. Oznacza to, że każdy z małżonków może dokonywać odpisów amortyzacyjnych od całości wartości początkowej środka trwałego, z wyjątkiem sytuacji gdy wykorzystują oni składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie (wówczas, co do zasady, każde z nich może dokonywać odpisów amortyzacyjnych od połowy tej wartości).

W przypadku samochodów osobowych istnieją pewne ograniczenia dotyczące wysokości odpisów amortyzacyjnych zaliczanych do kosztów podatkowych. Ich celem jest limitowanie wydatków na droższe auta osobowe. Przepisy przewidują, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów z tytułu zużycia samochodu osobowego, w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej równowartość 20 tys. euro przeliczonej na złote według kursu średniego euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia przekazania samochodu do używania.

Ograniczenia te nie dotyczą samochodów innych niż osobowe. A zatem samochody ciężarowe i specjalistyczne (takie, których przepisy podatkowe nie zaliczają do osobowych) mogą być amortyzowane od pełnej wartości, nawet jeśli ta znacznie przekracza równowartość 20 tys. euro.

Należy też podkreślić, że nie jest zgodne z przepisami twierdzenie, że samochodu osobowego nie amortyzuje się od wartości powyżej 20 tys. euro. Amortyzacja taka występuje, tyle że koszt generowany przez tę amortyzację jest wyłączony z kosztów uzyskania przychodu. Oznacza to, że odpis amortyzacyjny wykazany w ewidencji środków trwałych będzie wyższy niż wpisana do kosztów (zaewidencjonowana) kwota. W takim przypadku nic nie stoi na przeszkodzie, by ewidencja środków trwałych zawierała nie tylko informację o kwocie odpisów amortyzacyjnych, ale także tej części odpisu, która stanowi koszt podatkowy (koszt uzyskania przychodów). Identycznie powinien być rozpisany plan amortyzacji takiego samochodu.

Podobne informacje warto zamieścić także w części Uwagi w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Ułatwia to uniknięcie zawiłych wyjaśnień w przypadku kontroli. [Przykład 4]

Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wprowadzonych do ewidencji poszczególnych samochodów (środków trwałych) w równych ratach co miesiąc, co kwartał lub jednorazowo na koniec roku podatkowego, począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym samochód przyjęto do używania, do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową lub w którym postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór. [Przykład 5]

Suma odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonanych w pierwszym roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji, nie może przekroczyć wartości tych odpisów przypadających za okres od wprowadzenia ich do ewidencji (wykazu) do końca tego roku podatkowego. Oznacza to, że gdy normalnie suma odpisów dokonywanych przez cały rok wynosi np. 12 tys. zł, to w pierwszym roku użytkowania, gdy amortyzacja rozpoczyna się później niż w styczniu, odpisy te będą niższe, proporcjonalnie do liczby miesięcy, w których amortyzacji dokonywano. A zatem gdy pierwszego odpisu dokonano w kwietniu, odpisy roczne w pierwszym roku wyniosą 9 tys. zł. [Przykład 6]

Przepisy ustawy o PIT, regulujące zasady amortyzacji, pozwalają na zastosowanie przez podatnika tzw. przyśpieszonej (skróconej) amortyzacji. Polega ona na zastosowaniu podwyższonych rocznych stawek amortyzacji. Przy tej metodzie standardowa stawka amortyzacji rocznej przemnażana jest przez określony przez przepisy wskaźnik lub ustalana jest na podstawie minimalnego okresu amortyzacji.

Stosowania współczynników, przemnożenia dokonuje się maksymalnie przez zastosowanie współczynnika 2,0 do standardowej stawki amortyzacji. Oznacza to, że skoro normatywna stawka amortyzacji dla samochodów osobowych wynosi 20 proc. rocznie, to stawka w przypadku amortyzacji przyśpieszonej (skróconej) może wynieść maksymalnie 40 proc. (standardowe 20 proc. przemnożone przez współczynnik 2,0). W ten sposób okres amortyzacji może być skrócony z pięciu lat do dwóch i pół roku (do 30 miesięcy). Kwota odpisu zaliczanego do kosztów podatkowych (kosztów uzyskania przychodów) będzie też dwukrotnie wyższa niż przy zastosowaniu standardowych stawek amortyzacyjnych.

Gdy przyśpieszonej amortyzacji dokonuje się z zastosowaniem minimalnych okresów amortyzacji, ustalenia stawek amortyzacyjnych dokonuje się poprzez podzielenie 100 proc. przez liczbę miesięcy (stawka miesięczna) i przemnożenie tej wartości przez 12 (stawka roczna). I tak np. gdy minimalny okres amortyzacji wynosi 30 miesięcy, stawka wyniesie: (100 : 30) x 12 = 40 proc. i jest to stawka roczna. Gdyby natomiast minimalny okres amortyzacji wyniósł 48 miesięcy, stawka wyniosłaby: (100 : 48) x 12 = 25 proc.

Co istotne, wynikające z przepisów współczynniki „przyśpieszenia” amortyzacji podatnik może przyjąć w niższej wysokości, niż wynika to z przepisów, np. zamiast współczynnika 2,0 przyjąć współczynnik 1,5. Ważne, by było to gospodarczo uzasadnione oraz by przyjęty współczynnik nie przekraczał ustawowego maksimum (czyli w opisywanym przykładzie by nie był wyższy niż 2,0). To samo zastrzeżenie dotyczy także minimalnych okresów amortyzacji, tzn. gdy normalny, wynikający z zastosowania standardowych stawek amortyzacji okres dokonywania odpisów wynosi 60 miesięcy, zaś minimalny okres z zastosowaniem amortyzacji przyśpieszonej (skróconej) 30 miesięcy, podatnik może zdecydować, że będzie dokonywał amortyzacji przez 36 miesięcy. Byle okres amortyzacji nie był w takim przypadku krótszy niż wspomniane minimum, czyli 30 miesięcy.

Podatnik, podwyższając stawkę, musi wskazać szczególne okoliczności, które uzasadniają jej przyjęcie. [Przykład 7]

Niestety o tym, czy zastosowanie amortyzacji przyśpieszonej (skróconej) jest w ogóle możliwe, podatnik nie decyduje swobodnie. Przypadki, w których możliwe jest jej stosowanie, określone są bezpośrednio w przepisach. W przypadku ustawy o PIT są to przepisy art. 22i i art. 22j. Natomiast podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych stosują przepisy art. 16j i art. 16k ustawy o CIT.

Z przepisów ustawy o PIT wynika, że przyśpieszoną (skróconą) amortyzacje można zastosować m.in. do środków transportu używanych bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych albo wymagających szczególnej sprawności technicznej. Dla samochodów (dotyczy to zarówno samochodów ciężarowych i specjalistycznych, jak i osobowych) użytkowanych w taki właśnie sposób stawka amortyzacyjna ustalana jest z zastosowaniem współczynnika nie wyższego niż 1,4. Oznacza to, że zamiast stawki 20 proc. można stosować roczną stawkę amortyzacji w wysokości maksymalnie 28 proc.

Taka podwyższona stawka amortyzacji może być stosowana tylko w okresie, gdy samochód eksploatowany jest w ten właśnie sposób. Dlatego przepisy przewidują, że stawki amortyzacji ulegają podwyższeniu lub obniżeniu od miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniające te zmiany. Jeżeli zatem samochód jest przez dwa lata użytkowany bardziej intensywnie niż w przeciętnych warunkach, a następnie przez dwa lata z „normalną” intensywnością, to w okresie pierwszych dwóch lat można będzie stosować stawkę amortyzacji 28 proc. rocznie. W drugim natomiast stawka będzie musiała być ustalona na poziomie 20 proc. rocznie (normatywna, „zwykła” stawka amortyzacji samochodu).

Dokładnie takie same zasady przewiduje także ustawa o CIT. [Przykład 8]

Niestety wskazane przepisy nie wyjaśniają szczegółowo, jak należy rozumieć pojęcie „bardziej intensywnego użytkowania niż w warunkach przeciętnych”, ani też kiedy można uznać, że samochód wymaga „szczególnej sprawności technicznej”. Pewne wskazówki zawierają natomiast objaśnienia do wykazu stawek amortyzacyjnych, do których przepisy te odsyłają. Z objaśnień tych wynika, że przez środki transportu wymagające szczególnej sprawności technicznej, rozumie się te obiekty, które używane są w pracy na trzy zmiany, mimo że nie działają ze swej istoty w ruchu ciągłym, używane w warunkach terenowych, w warunkach leśnych, pod ziemią lub innych wskazujących na bardziej intensywne zużycie. Dobrym przykładem może być w tym przypadku samochód użytkowany w szkole jazdy.

Korzystając z podwyższenia stawek amortyzacyjnych, podanych w wykazie stawek amortyzacyjnych przy zastosowaniu współczynników, należy dla poszczególnych samochodów stosować jeden wybrany współczynnik, przez który mnoży się stawkę amortyzacyjną właściwą dla danego środka trwałego, przyjętą z wykazu stawek amortyzacyjnych. Jeśli zatem samochodów jest kilka, podatnik może dla każdego z nich ustalić inną stawkę amortyzacji wynikającą z zastosowania współczynników podwyższających stawki amortyzacji.

Kolejna sytuacja, w której możliwe jest zastosowanie przyśpieszonej (skróconej) amortyzacji, dotyczy używanych lub ulepszonych samochodów (środków trwałych), po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji danego podatnika. W takim przypadku podatnicy PIT mogą amortyzować samochód w okresie nie krótszym niż 30 miesięcy. Oznacza to, że stosują stawkę amortyzacji rocznej w wysokości nie wyższej niż 40 proc. Mogą też oczywiście zastosować inną stawkę z przedziału od 20 do 40 proc. Nie wolno im tylko przekraczać wskazanego maksimum.

Identyczne zasady stosują podatnicy CIT.

Z przepisów obydwu ustaw o podatkach dochodowych wynika, że samochód uznaje się za używany, jeżeli podatnik udowodni, że przed jego nabyciem był on wykorzystywany co najmniej przez okres 6 miesięcy. Warto przy tym zwrócić uwagę, że to podatnik musi udowodnić (udokumentować), że samochód był już przed nim użytkowany przez odpowiedni czas.

Z kolei za ulepszony uważa się samochód wtedy, gdy przed wprowadzeniem do ewidencji wydatki poniesione przez podatnika na jego ulepszenie stanowiły co najmniej 20 proc. wartości początkowej.

Należy także pamiętać, że podwyższone w ten sposób stawki amortyzacyjne nie mogą być dodatkowo zwiększone (podwyższone) z uwagi na użytkowanie samochodu bardziej intensywnie w stosunku do warunków przeciętnych albo wymagających szczególnej sprawności technicznej.[Przykład 9]

Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami podatnicy, w roku podatkowym, w którym rozpoczęli prowadzenie działalności gospodarczej, oraz mali podatnicy mogą dokonywać jednorazowo odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych zaliczonych do grupy 3-8 Klasyfikacji, z wyłączeniem samochodów osobowych. Odpisu dokonuje się w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym równowartości kwoty 50 tys. euro łącznej wartości tych odpisów amortyzacyjnych. W roku 2011 jest to w złotych kwota 197 000 zł.

Przepis wyklucza możliwość dokonywania jednorazowo odpisów amortyzacyjnych w stosunku do niektórych środków trwałych, m.in. samochodów osobowych oraz niektórych grup podatników: niespełniających kryteriów małego podatnika, a także osób rozpoczynających prowadzenie działalności w określonych warunkach. To ostatnie wyłączenie dotyczy rozpoczynającego prowadzenie działalności gospodarczej, który w roku rozpoczęcia tej działalności, a także w okresie dwóch lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, prowadził działalność gospodarczą samodzielnie lub jako wspólnik spółki niemającej osobowości prawnej lub działalność taką prowadził małżonek tej osoby, jeżeli między małżonkami istniała w tym czasie wspólność majątkowa.

Korzystając z takiej ekspresowej amortyzacji, podatnicy mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych nie wcześniej niż w miesiącu, w którym środki trwałe zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Alternatywnie mogą też dokonywać odpisów amortyzacyjnych w równych ratach co miesiąc albo w równych ratach co kwartał, albo jednorazowo na koniec roku podatkowego. W tym ostatnim przypadku suma odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonanych w pierwszym roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji, nie może przekroczyć wartości tych odpisów przypadających za okres od wprowadzenia ich do ewidencji (wykazu) do końca tego roku podatkowego.

Od następnego roku podatkowego podatnicy korzystający z amortyzacji ekspresowej dokonują odpisów amortyzacyjnych na zasadach ogólnych. Suma odpisów amortyzacyjnych, w tym dokonanych w pierwszym roku podatkowym oraz niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów nie może przekroczyć wartości początkowej tych środków trwałych.

Przy określaniu limitu (50 tys. euro) nie uwzględnia się odpisów amortyzacyjnych od nieprzekraczającej 3,5 tys. zł wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych o wartości początkowej nieprzekraczającej 3,5 tys. zł.

W przypadku samochodów amortyzacja ekspresowa (jednorazowa) możliwa jest tylko do samochodów innych niż osobowe.

Zgodnie z przepisami ustawy o PIT mały podatnik to podatnik, u którego wartość przychodu ze sprzedaży (wraz z kwotą należnego podatku od towarów i usług) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000 euro; przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł. W roku 2011 jest to kwota 4 736 000 zł.

PRZYKŁAD 1

Liniowa amortyzacja samochodu

Podatnik kupił w czerwcu 2011 roku nowy samochód ciężarowy o wartości początkowej 96 tys. zł. W tym samym miesiącu samochód został przekazany do używania i wykazany w ewidencji środków trwałych. Podatnik zdecydował się na amortyzację samochód metodą liniową. W takim przypadku amortyzacja wyglądałaby w sposób następujący:

Rok 1. (2011)

Wartość początkowa: 96 tys. zł

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Miesięczny odpis amortyzacyjny: 1,6 tys. zł

Liczba odpisów miesięcznych: 6

Amortyzacja roczna: 9,6 tys. zł

Rok 2. (2012)

Wartość początkowa (niezamortyzowana): 86,4 tys. zł (96 tys. zł – 9,6 tys. zł)

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Miesięczny odpis amortyzacyjny: 1,6 tys. zł

Liczba odpisów miesięcznych: 12

Amortyzacja roczna: 19,2 tys. zł

Rok 3. (2013)

Wartość początkowa (niezamortyzowana): 67,2 tys. zł (84,6 tys. zł – 19,2 tys. zł)

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Miesięczny odpis amortyzacyjny: 1,6 tys. zł

Liczba odpisów miesięcznych: 12

Amortyzacja roczna: 19,2 tys. zł

Rok 4. (2014)

Wartość początkowa (niezamortyzowana): 48 tys. zł (67,2 tys. zł – 19,2 tys. zł)

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Miesięczny odpis amortyzacyjny: 1,6 tys. zł

Liczba odpisów miesięcznych: 12

Amortyzacja roczna: 19,2 tys. zł

Rok 5. (2015)

Wartość początkowa (niezamortyzowana): 28,8 tys. zł (48 tys. zł – 19,2 tys. zł)

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Miesięczny odpis amortyzacyjny: 1,6 tys. zł

Liczba odpisów miesięcznych: 12

Amortyzacja roczna: 19,2 tys. zł

Rok 6. (2016)

Wartość początkowa (niezamortyzowana): 9,6 tys. zł (28,8 tys. zł – 19,2 tys. zł)

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Miesięczny odpis amortyzacyjny: 1,6 tys. zł

Liczba odpisów miesięcznych: 6

Amortyzacja roczna: 9,6 tys. zł

Pełne zamortyzowanie samochodu nastąpiłoby zatem w czerwcu 2016 roku, czyli po 60 miesiącach.

PRZYKŁAD 2

Metoda degresywna

Podatnik kupił w czerwcu 2011 roku nowy samochód ciężarowy o wartości początkowej 96 tys. zł. W tym samym miesiącu samochód został przekazany do używania i wykazany w ewidencji środków trwałych. Podatnik zdecydował się na amortyzację samochód metodą degresywną. W takim przypadku amortyzacja wyglądałaby w sposób następujący:

Rok 1. (2011)

Wartość początkowa: 96 tys. zł

Roczna stawka amortyzacji: 40 proc.

Miesięczny odpis amortyzacyjny: 3,2 tys. zł

Liczba odpisów miesięcznych: 6

Amortyzacja roczna: 19,2 tys. zł

Rok 2. (2012)

Wartość początkowa (niezamortyzowana): 76,8 tys. zł (96 tys. zł – 19,2 tys. zł)

Roczna stawka amortyzacji: 40 proc.

Miesięczny odpis amortyzacyjny: 2,56 tys. zł

Liczba odpisów miesięcznych: 12

Amortyzacja roczna: 30,72 tys. zł

Rok 3. (2013)

Wartość początkowa (niezamortyzowana): 46,08 tys. zł (76,8 tys. zł – 30,72 tys. zł)

Roczna stawka amortyzacji: 40 proc.

Miesięczny odpis amortyzacyjny: 1536 zł. Odpis ten jest niższy od odpisu dokonywanego metodą liniową (96 tys. zł x 20 proc./12 = 1,6 tys. zł). Oznacza to, że podatnik przechodzi w tym roku na liniową metodę amortyzacji, którą będzie już stosował do pełnego zamortyzowania samochodu. A zatem:

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Miesięczny odpis amortyzacyjny: 1,6 tys. zł

Liczba odpisów miesięcznych: 12

Amortyzacja roczna: 19,2 tys. zł

Rok 4. (2014)

Wartość początkowa (niezamortyzowana): 26,88 tys. zł

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Miesięczny odpis amortyzacyjny: 1,6 tys. zł

Liczba odpisów miesięcznych: 12

Amortyzacja roczna: 19,2 tys. zł

Rok 5. (2015)

Wartość początkowa (niezamortyzowana): 7,68 tys. zł

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Miesięczny odpis amortyzacyjny: 1,6 tys. zł

Liczba odpisów miesięcznych: 5

Amortyzacja roczna: 7,68 tys. zł

Pełne zamortyzowanie samochodu nastąpiłoby zatem w maju 2015 roku, czyli po 47 miesiącach.

PRZYKŁAD 3

Zastosowanie różnych stawek w kolejnych latach podatkowych

Podatnik nabył do majątku firmy samochód osobowy o wartości 72 tys. zł. Początkowo ustalił, że stosowana do jego amortyzacji stawka wyniesie 10 proc. W kolejnym roku podwyższył ją do 15 proc., a w jeszcze kolejnym do 20 proc., czyli maksymalnej stawki amortyzacyjnej wynikającej z wykazu stawek. W czwartym roku użytkowania samochodu podatnik zaczął używać go w trudnych warunkach terenowych, co umożliwiło mu zastosowanie stawki podwyższonej amortyzacji. Dopuszczalna stawka to 40 proc. Podatnik przyjął jednak stawkę niższą, wynoszącą 35 proc. W kolejnym roku powrócił zaś do stosowania stawki podstawowej 20 proc. Przy takich założeniach amortyzacja samochodu wyglądałaby w kolejnych latach podatkowych w następujący sposób:

Rok 1

Miesiąc stawka roczna odpis amortyzacyjny

Styczeń 10 proc. 600 zł

Luty 10 proc. 600 zł

Marzec 10 proc. 600 zł

Kwiecień 10 proc. 600 zł

Maj 10 proc. 600 zł

Czerwiec 10 proc. 450 zł

Lipiec 10 proc. 600 zł

Sierpień 10 proc. 600 zł

Wrzesień 10 proc. 600 zł

Październik 10 proc. 600 zł

Listopad 10 proc. 600 zł

Grudzień 10 proc. 600 zł

Razem 7,2 tys. zł

Rok 2

Miesiąc stawka roczna odpis amortyzacyjny

Styczeń 15 proc. 900 zł

Luty 15 proc. 900 zł

Marzec 15 proc. 900 zł

Kwiecień 15 proc. 900 zł

Maj 15 proc. 900 zł

Czerwiec 15 proc. 900 zł

Lipiec 15 proc. 900 zł

Sierpień 15 proc. 900 zł

Wrzesień 15 proc. 900 zł

Październik 15 proc. 900 zł

Listopad 15 proc. 900 zł

Grudzień 15 proc. 900 zł

Razem 10,8 tys. zł

Od początku amortyzacji: 18 tys. zł

Rok3

Miesiąc stawka roczna odpis amortyzacyjny

Styczeń 20 proc. 1,2 tys. zł

Luty 20 proc. 1,2 tys. zł

Marzec 20 proc. 1,2 tys. zł

Kwiecień 20 proc. 1,2 tys. zł

Maj 20 proc. 1,2 tys. zł

Czerwiec 20 proc. 1,2 tys. zł

Lipiec 20 proc. 1,2 tys. zł

Sierpień 20 proc. 1,2 tys. zł

Wrzesień 20 proc. 1,2 tys. zł

Październik 20 proc. 1,2 tys. zł

Listopad 20 proc. 1,2 tys. zł

Grudzień 20 proc. 1,2 tys. zł

Razem 14,4 tys. zł

Od początku amortyzacji: 32,4 tys. zł

Rok 4

Miesiąc stawka roczna odpis amortyzacyjny

Styczeń 35 proc. 2,1 tys. zł

Luty 35 proc. 2,1 tys. zł

Marzec 35 proc. 2,1 tys. zł

Kwiecień 35 proc. 2,1 tys. zł

Maj 35 proc. 2,1 tys. zł

Czerwiec 35 proc. 2,1 tys. zł

Lipiec 35 proc. 2,1 tys. zł

Sierpień 35 proc. 2,1 tys. zł

Wrzesień 35 proc. 2,1 tys. zł

Październik 35 proc. 2,1 tys. zł

Listopad 35 proc. 2,1 tys. zł

Grudzień 35 proc. 2,1 tys. zł

Razem 25,2 tys. zł

Od początku amortyzacji: 57,6 tys. zł

Rok 5

Miesiąc stawka roczna odpis amortyzacyjny

Styczeń 20 proc. 1,2 tys. zł

Luty 20 proc. 1,2 tys. zł

Marzec 20 proc. 1,2 tys. zł

Kwiecień 20 proc. 1,2 tys. zł

Maj 20 proc. 1,2 tys. zł

Czerwiec 20 proc. 1,2 tys. zł

Lipiec 20 proc. 1,2 tys. zł

Sierpień 20 proc. 1,2 tys. zł

Wrzesień 20 proc. 1,2 tys. zł

Październik 20 proc. 1,2 tys. zł

Listopad 20 proc. 1,2 tys. zł

Grudzień 20 proc. 1,2 tys. zł

Razem 14,4 tys. zł

Od początku amortyzacji: 72 tys. zł

PRZYKŁAD 4

Ograniczenie odpisów od samochodów osobowych

Podatnik kupił na potrzeby firmy cztery samochody osobowe o wartości kolejno: 45, 52, 96 i 120 tys. zł. Przekazanie do używania nastąpiło 1 października 2009 r. W tym dniu obowiązywał kurs NBP, zgodnie z którym 1 euro to 4,2228 zł. A zatem limit 20 tys. euro dla zakupionych samochodów wynosi 84 456 zł.

Samochód 1

Wartość początkowa: 45 tys. zł

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Roczny odpis amortyzacyjny: 9 tys. zł

Roczny odpis uznawany za koszty: 9 tys. zł

Odpisy amortyzacyjne:

- 1 rok: 9 tys. zł

- 2 rok: 9 tys. zł

- 3 rok: 9 tys. zł

- 4 rok: 9 tys. zł

- 5 rok: 9 tys. zł

Koszty uzyskania przychodów:

- 1 rok: 9 tys. zł

- 2 rok: 9 tys. zł

- 3 rok: 9 tys. zł

- 4 rok: 9 tys. zł

- 5 rok: 9 tys. zł

Suma odpisów zaliczonych do kosztów: 45 tys. zł

Samochód 2

Wartość początkowa: 52 tys. zł

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Roczny odpis amortyzacyjny: 10,4 tys. zł

Roczny odpis uznawany za koszty: 10,4 tys. zł

Odpisy amortyzacyjne:

- 1. rok: 10,4 tys. zł

- 2. rok: 10,4 tys. zł

- 3. rok: 10,4 tys. zł

- 4. rok: 10,4 tys. zł

- 5. rok: 10,4 tys. zł

Koszty uzyskania przychodów:

- 1. rok: 10,4 tys. zł

- 2. rok: 10,4 tys. zł

- 3. rok: 10,4 tys. zł

- 4. rok: 10,4 tys. zł

- 5. rok: 10,4 tys. zł

Suma odpisów zaliczonych do kosztów: 52 tys. zł

Samochód 3

Wartość początkowa: 96 tys. zł

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Roczny odpis amortyzacyjny: 19,2 tys. zł

Roczny odpis uznawany za koszty: 16 861,20 zł

Odpisy amortyzacyjne:

- 1. rok: 20 tys. zł

- 2. rok: 20 tys. zł

- 3. rok: 20 tys. zł

- 4. rok: 20 tys. zł

- 5. rok: 20 tys. zł

Koszty uzyskania przychodów:

- 1. rok: 16 861,20 zł

- 2. rok: 16 861,20 zł

- 3. rok: 16 861,20 zł

- 4. rok: 16 861,20 zł

- 5. rok: 16 861,20 zł

Suma odpisów zaliczonych do kosztów: 84 456 zł

Wartość samochodu nie stanowiąca kosztów: 11 544 zł

Samochód 4

Wartość początkowa: 120 tys. zł

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Roczny odpis amortyzacyjny: 24 tys. zł

Roczny odpis uznawany za koszty: 16 861,20 zł

Odpisy amortyzacyjne:

- 1. rok: 24 tys. zł

- 2. rok: 24 tys. zł

- 3. rok: 24 tys. zł

- 4. rok: 24 tys. zł

- 5 rok: 24 tys. zł

Koszty uzyskania przychodów:

- 1. rok: 16 861,20 zł

- 2. rok: 16 861,20 zł

- 3. rok: 16 861,20 zł

- 4. rok: 16 861,20 zł

- 5. rok: 16 861,20 zł

Suma odpisów zaliczonych do kosztów: 84 456 zł

Wartość samochodu nie stanowiąca kosztów: 35 544 zł

Ograniczenia w amortyzacji samochodu

Tabela przedstawia sposób ustalania odpisów amortyzacyjnych stanowiących koszty podatkowe dla samochodów o różnej wartości początkowej. W celu zuniwersalizowania przykładu (chodzi jedynie o pokazanie zasad) przyjęto hipotetyczny kurs euro na odbiegającym znacznie od dziś obowiązującego poziomie 1 euro = 4 zł. 20 000 euro przeliczono według kursu hipotetycznego: 1 euro = 4 zł; 20 000 euro = 80 000 zł.

PRZYKŁAD 5

Wybór częstotliwości dokonywania odpisów

Podatnik przyjął w grudniu do ewidencji środków trwałych samochód osobowy o wartości 96 tys. zł. W momencie przyjmowania samochodu do ewidencji kurs złotego do euro wynosił 1 euro = 4,20 zł. Oznacza to, że kosztem podatkowym będą tylko odpisy dokonywane do wartości 84 tys. zł (4,20 x 20 tys. euro). Podatnik ma do wyboru jedną z trzech metod wpisywania dokonywania odpisów amortyzacyjnych stanowiących koszt: miesięcznie, kwartalnie lub rocznie. Odpisy takie wyglądałyby zatem następująco:

Wartość początkowa: 96 tys. zł

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Odpisy miesięczne

Amortyzacja rocznie: 19,2 tys. zł

Odpis amortyzacyjny miesięczny: 1,6 tys. zł

Koszty podatkowe amortyzacji miesięczne: 1,4 tys. zł

Liczba odpisów rocznie: 12

Odpisy kwartalne

Amortyzacja rocznie: 19,2 tys. zł

Odpis amortyzacyjny kwartalny: 6,4 tys. zł

Koszty podatkowe amortyzacji kwartalne: 4,8 tys. zł

Liczba odpisów rocznie: 4

Odpis roczny

Amortyzacja rocznie: 19,2 tys. zł

Odpis amortyzacyjny roczny: 19,2 tys. zł

Koszty podatkowe amortyzacji roczne: 16,8 tys. zł

Liczba odpisów rocznie: 1

PRZYKŁAD 6

Wysokość odpisów w pierwszym roku amortyzacji

Podatnik przyjął w czerwcu do ewidencji środków trwałych samochód osobowy o wartości 96 tys. zł. W momencie przyjmowania samochodu do ewidencji kurs złotego do euro wynosił 1 euro = 4,20 zł. Oznacza to, że kosztem podatkowym będą tylko odpisy dokonywane do wartości 84 tys. zł (4,20 x 20 tys. euro). Podatnik zastosował stawkę amortyzacji rocznej 15 proc. (maksymalna stawka dopuszczalna to 20 proc.). Odpisów będzie dokonywał co miesiąc. Pierwszego odpisu powinien dokonać w miesiącu bezpośrednio następującym po miesiącu przyjęcia środka trwałego do ewidencji, czyli w lipcu. W takim przypadku amortyzacja w pierwszym roku będzie wyglądała następująco:

Wartość początkowa: 96 tys. zł

Roczna stawka amortyzacji: 20 proc.

Amortyzacja rocznie: 19,2 tys. zł

Odpis amortyzacyjny miesięczny: 1,6 tys. zł

Koszty podatkowe miesięczne: 1,4 tys. zł

Liczba odpisów rocznie: 12

Liczba odpisów w pierwszym roku: 6

Amortyzacja roczna w pierwszym roku: 9,6 tys. zł

Roczne koszty podatkowe amortyzacji w pierwszym roku: 8,4 tys. zł

Pierwszy rok amortyzacji

Miesiąc stawka roczna odpis amortyzacyjny k.u.p.*

Lipiec 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Sierpień 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Wrzesień 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Październik 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Listopad 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Grudzień 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Razem 9,6 tys. zł 8,4 tys. zł

Drugi rok amortyzacji

Miesiąc stawka roczna odpis amortyzacyjny k.u.p.*

Styczeń 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Luty 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Marzec 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Kwiecień 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Maj 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Czerwiec 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Lipiec 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Sierpień 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Wrzesień 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Październik 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Listopad 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Grudzień 20 proc. 1,6 tys. zł 1,4 tys. zł

Razem 19,2 tys. zł 16,8 tys. zł

*k.u.p. = koszty uzyskania przychodów

PRZYKŁAD 7

Samochody nowe i używane

Podatnik nabył do majątku firmy dwa samochody osobowe o wartości 60 tys. zł każdy. Pierwszy samochód jest samochodem fabrycznie nowym. Drugi został kupiony na wtórnym rynku i był wcześniej użytkowany przez rok, na co podatnik posiada stosowne dokumenty. W takim przypadku amortyzacja samochodów wyglądałaby w następujący sposób:

Samochód 1 (nowy)

Stawka amortyzacji rocznej: 20 proc.

Roczny odpis amortyzacyjny: 12 tys. zł

Miesięczny odpis amortyzacyjny: 1 tys. zł

Samochód 2 (używany)

Stawka amortyzacji rocznej: 40 proc.

Roczny odpis amortyzacyjny: 24 tys. zł

Miesięczny odpis amortyzacyjny: 2 tys. zł

Roczne koszty podatkowe (koszty uzyskania przychodów w zł)

Rok 1 2 3 4 5

Samochód 1 12 000 12 000 12 000 12 000 12 000

Samochód 2 24 000 24 000 12 000 0 0

PRZYKŁAD 8

Okresowe przyśpieszenie amortyzacji

Podatnik kupił samochód osobowy za 60 tys. zł. Amortyzację rozpoczyna w styczniu. Do połowy marca samochód eksploatowany jest w normalnych warunkach. W okresie od połowy marca do połowy sierpnia samochód wykorzystywany jest w trudnych warunkach leśnych. Po tym czasie podatnik znów zaczyna wykorzystywać samochód w normalnych warunkach. W takim przypadku ma prawo do podwyższenia amortyzacji w okresie od kwietnia do sierpnia. Amortyzacja samochodu wyglądałaby zatem w następujący sposób:

Miesiąc stawka roczna odpis amortyzacyjny

Styczeń 20 proc. 1 tys. zł

Luty 20 proc. 1 tys. zł

Marzec 20 proc. 1 tys. zł

Kwiecień 28 proc. 1,4 tys. zł

Maj 28 proc. 1,4 tys. zł

Czerwiec 28 proc. 1,4 tys. zł

Lipiec 28 proc. 1,4 tys. zł

Sierpień 28 proc. 1,4 tys. zł

Wrzesień 20 proc. 1 tys. zł

Październik 20 proc. 1 tys. zł

Listopad 20 proc. 1 tys. zł

Grudzień 20 proc. 1 tys. zł

Razem 14 tys. zł

Gdyby podatnik nie zastosował okresowego podwyższenia odpisów amortyzacyjnych ich suma wyniosłaby 12 tys. zł. Koszty podatkowe podatnika byłyby zatem niższe o 2 tys. zł, co wpłynęłoby na to, że zapłaciłby on wyższy podatek dochodowy w tym okresie.

PRZYKŁAD 9

Amortyzacja przyśpieszona według indywidualnego planu

Podatnik nabył do majątku firmy na wtórnym rynku. Był on wcześniej użytkowany przez rok, na co podatnik posiada stosowne dokumenty. Wartość samochodu w momencie zakupu wynosiła 84 tys. zł. Z uwagi na to, że samochód jest samochodem używanym podatnik zdecydował się na przyśpieszoną amortyzacje. Maksymalna stawka to w takim przypadku 40 proc. podatnik zdecydował się jednak przyjąć ją w niższej wysokości i ustalił że wyniesie ona 30 proc. W takim przypadku plan amortyzacji samochodu wyglądałaby w następujący sposób:

ROK 1

Miesiąc stawka roczna odpis amortyzacyjny

Styczeń 30 proc. 2,1 tys. zł

Luty 30 proc. 2,1 tys. zł

Marzec 30 proc. 2,1 tys. zł

Kwiecień 30 proc. 2,1 tys. zł

Maj 30 proc. 2,1 tys. zł

Czerwiec 30 proc. 2,1 tys. zł

Lipiec 30 proc. 2,1 tys. zł

Sierpień 30 proc. 2,1 tys. zł

Wrzesień 30 proc. 2,1 tys. zł

Październik 30 proc. 2,1 tys. zł