UE zmienia zasady. Seniorzy stracą prawo jazdy w 2025? Decyzja zapadła

Unia zmienia przepisy. Nowe zasady oceny zdrowia kierowców

Komisja Europejska dąży do realizacji ambitnego celu znanego jako "wizja zero". Chodzi o zbliżenie do zera liczby ofiar śmiertelnych i poważnych urazów na drogach UE do 2050 r. Obecnie każdego roku ginie na nich ponad 20 000 osób. Unia zakłada zmniejszenie tej liczby o 50 proc. do 2030 roku, a następnie osiągnięcie niemal zerowej śmiertelności do 2050 roku.

Stąd kierowców czeka rewolucja w przepisach dotyczących badań lekarskich. Polska prezydencja zakończyła negocjacje z Parlamentem Europejskim w sprawie ostatecznego kształtu dyrektywy. Rada UE podkreśla, że nowelizacja zaktualizuje minimalne wymogi dotyczące sprawności kierowców. Co to oznacza w praktyce?

Seniorzy stracą prawo jazdy? Po 70. roku życia badanie lekarskie co 5 lat? Decyzja zapadła

Obowiązkowe badania lekarskie kierowców-seniorów to rozwiązanie, które rozpaliło emocje w krajach UE. Komisja Europejska chciała, by 70-latkowie i starsi kierowcy stawiali się na badania lekarskie co 5 lat – inaczej ich prawo jazdy traciłoby ważność. Negatywna opinia specjalisty również skutkowałaby automatyczną utratą prawa jazdy.

Posłowie PE jednak nie poparli skrócenia ważności uprawnień seniorów, aby uniknąć dyskryminacji i zapewnić im prawo do swobodnego przemieszczania się oraz uczestnictwa w życiu gospodarczym i społecznym. Zgodzili się za to na nowe zasady oceny zdrowia kierowców.

Przed wydaniem prawa jazdy we wszystkich państwach członkowskich UE wymagane będą badania lekarskie lub badania przesiewowe oparte na samoocenie. To oznacza, że kierowca ma sam określać swoją zdolność do prowadzenia pojazdów (np. wypełniając formularz). Jednocześnie PE wybrał salomonowe rozwiązanie – pozwolił rządom krajów UE samodzielnie decydować, czy samoocena jest wystarczająca, czy jednak powinno ją zastąpić badanie lekarskie z minimalnym zestawem kontroli m.in. wzroku i układu krążenia kierowców.

Masz 60-75 lat. W jakim wieku nie można prowadzić samochodu?

Szacuje się, że do 2050 roku w Unii Europejskiej blisko połowa populacji będzie miała 50 lat lub więcej. Średnia długość życia wzrośnie z 68 do 76 lat (a w krajach rozwiniętych z 77 do 83 lat). Nastąpi szybki wzrost liczby osób powyżej 80 roku życia – z obecnych 90 mln do ponad 400 mln w 2050 roku.

W Polsce procesy starzenia się będą postępować jeszcze szybciej, a liczba osób w wieku emerytalnym znacząco wzrośnie już w 2030 roku. Światowa Organizacja Zdrowia uznaje, że starość rozpoczyna się w wieku 60 lat. Nad Wisłą osoby po 60. roku życia stanowią obecnie około 17 proc. populacji. Jak to się ma do kierowców?

– Nie ma precyzyjnego wieku, w którym należy przestać prowadzić pojazd, ale wraz z wiekiem u większości ludzi obniża się sprawność psychofizyczna – mówi dziennik.pl dr Ewa Odachowska-Rogalska, psycholog transportu, traumatolog z Instytutu Transportu Samochodowego. – Zmniejsza się wrażliwość układu nerwowego, pogarsza się widzenie, słuch i zdolności reakcji. Badania wskazują, że największe zmiany czasu reakcji występują w wieku 50-60 lat oraz po 65 roku życia. Osoby po 75 roku życia charakteryzują się nawet dwukrotnie dłuższym czasem reakcji w porównaniu do osób młodszych – podkreśla.

W ocenie przedstawicielki ITS starsi kierowcy są narażeni na większe ryzyko wypadków – największe trudności sprawia im ocena pierwszeństwa przejazdu na skrzyżowaniach (na decyzję potrzebują o 50 proc. więcej czasu). Zawężone pole widzenia, słaba wrażliwość na kontrast i gorsza ocena odległości przyczyniają się do błędów, nierzadko tragicznych w skutkach.

Kiedy kierowca musi iść do lekarza? Badania niezależne od wieku

W Polsce kierowcy (niezawodowi) podlegają badaniom lekarskim (czasem psychologicznym) tylko w przypadku uzyskiwania prawa jazdy lub w sytuacji złamania prawa (np. na skutek przekroczenia limitu punktów karnych, prowadzenia pod wpływem alkoholu lub bycia sprawcą wypadku drogowego). Jednak zdaniem przedstawicielki ITS warto rozszerzyć obowiązujące przepisy.

– Badania psychologiczne, oprócz celu selekcyjnego, dostarczają informacji o sprawności psychicznej i indywidualnych mechanizmach zachowania kierowcy – wyjaśnia Odachowska-Rogalska. – Te informacje mogą skłaniać do autorefleksji, wskazywać na sposoby rekompensowania braków oraz wpływać na bezpieczeństwo w ruchu drogowym. Świadomy kierowca, identyfikując ograniczenia, może dostosować sposób jazdy, np. ograniczając prędkość, unikając tras o dużym ruchu, zwłaszcza w godzinach szczytu czy po zmierzchu. Rozsądnym rozwiązaniem byłoby kierowanie na badania psychologiczne, niezależnie od wieku, osób chorych, zagrożonych np. demencją– wskazała.

Z najnowszego raportu Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji, dotyczącego wypadków drogowych w 2024 r., wynika, że osoby w wieku 60 lat i więcej spowodowały 3866 wypadków, w których zginęło 339 osób, a 4327 osób zostało rannych. Policyjne statystyki pokazują, że rowerzyści w tym wieku spowodowali najwięcej wypadków spośród rowerzystów w innych grupach wiekowych. Seniorzy stanowili również najliczniejszą grupę zabitych w wypadkach drogowych.