Seniorzy stracą prawo jazdy? Jest decyzja ws. badań lekarskich kierowców, UE zmienia zasady

Badania lekarskie kierowców. Unia Europejska zmienia przepisy

Kierowców czeka rewolucja w przepisach dotyczących badań lekarskich. Polska prezydencja zakończyła negocjacje z Parlamentem Europejskim w sprawie ostatecznego kształtu dyrektywy o prawach jazdy. Zdaniem pomysłodawców reforma przyczyni się do zmniejszenia liczby zabitych na europejskich drogach.

Obecnie każdego roku ginie na nich ponad 20 000 osób. UE zakłada zmniejszenie tej liczby o 50 proc. do 2030 roku, a następnie osiągnięcie niemal zerowej śmiertelności do 2050 roku. Rada Unii Europejskiej podkreśla, że nowelizacja prawa zaktualizuje minimalne wymogi dotyczące sprawności kierowców – co ma wpłynąć na poprawę bezpieczeństwa. Jak te zmiany będą wyglądać w praktyce?

Seniorzy stracą prawo jazdy? Badanie lekarskie kierowców co 5 lat? Decyzja zapadła

Obowiązkowe badania lekarskie kierowców-seniorów to rozwiązanie, które rozpaliło emocje w krajach UE. Komisja Europejska chciała, by kierowcy po 70. roku życia co 5 lat stawiali się na badania lekarskie – w przeciwnym razie ich prawo jazdy traciłoby ważność. Negatywna opinia specjalisty także skutkowałaby utratą prawa jazdy z automatu.

Posłowie Parlamentu Europejskiego nie poparli jednak skrócenia ważności uprawnieńseniorów, aby uniknąć dyskryminacji i zapewnić im prawo do swobodnego przemieszczania się oraz uczestnictwa w życiu gospodarczym i społecznym. Zgodzili się za to na nowe zasady oceny zdrowia kierowców.

Przed wydaniem prawa jazdy we wszystkich państwach członkowskich UE wymagane będą badania lekarskie lub badania przesiewowe oparte na samoocenie. To oznacza, że kierowca ma sam określać swoją zdolność do prowadzenia pojazdów (np. wypełniając formularz) – takie deklaracje kierowcy składają dzisiaj w Szwecji i Holandii. Jednocześnie PE wybrał salomonowe rozwiązanie – pozwolił rządom krajów UE samodzielnie decydować, czy samoocena jest wystarczająca, czy jednak powinno ją zastąpić badanie lekarskie z minimalnym zestawem kontroli m.in. wzroku i układu krążenia kierowców.

Masz od 60 do 75 lat. W jakim wieku nie można prowadzić samochodu?

Szacuje się, że do 2050 roku w Unii Europejskiej blisko połowa populacji będzie miała 50 lat lub więcej. Średnia długość życia wzrośnie z 68 do 76 lat (a w krajach rozwiniętych z 77 do 83 lat). Nastąpi szybki wzrost liczby osób powyżej 80 roku życia – z obecnych 90 mln do ponad 400 mln w 2050 roku.

W Polsce procesy starzenia się będą postępować jeszcze szybciej, a liczba osób w wieku emerytalnym znacząco wzrośnie już w 2030 roku. Światowa Organizacja Zdrowia uznaje, że starość rozpoczyna się w wieku 60 lat. Nad Wisłą osoby po 60. roku życia stanowią obecnie około 17 proc. populacji. Jak to się ma do kierowców?

– Nie ma precyzyjnego wieku, w którym należy przestać prowadzić pojazd, ale wraz z wiekiem u większości ludzi obniża się sprawność psychofizyczna – mówi dziennik.pl dr Ewa Odachowska-Rogalska, psycholog transportu, traumatolog z Instytutu Transportu Samochodowego. – Zmniejsza się wrażliwość układu nerwowego, pogarsza się widzenie, słuch i zdolności reakcji. Badania wskazują, że największe zmiany czasu reakcji występują w wieku 50-60 lat oraz po 65. roku życia. Osoby po 75. roku życia charakteryzują się nawet dwukrotnie dłuższym czasem reakcji w porównaniu do osób młodszych – podkreśla.

W ocenie przedstawicielki ITS starsi kierowcy są narażeni na większe ryzyko wypadków – największe trudności sprawia im ocena pierwszeństwa przejazdu na skrzyżowaniach (na decyzję potrzebują o 50 proc. więcej czasu). Zawężone pole widzenia, słaba wrażliwość na kontrast i gorsza ocena odległości przyczyniają się do błędów, nierzadko tragicznych w skutkach.

Badania kierowców niezależne od wieku. Kiedy iść do lekarza?

W Polsce kierowcy (niezawodowi) podlegają badaniom lekarskim (czasem psychologicznym) tylko w przypadku uzyskiwania prawa jazdy lub w sytuacji złamania prawa (np. na skutek przekroczenia limitu punktów karnych, prowadzenia pod wpływem alkoholu lub bycia sprawcą wypadku drogowego). Jednak zdaniem przedstawicielki ITS warto rozszerzyć obowiązujące przepisy.

– Badania psychologiczne, oprócz celu selekcyjnego, dostarczają informacji o sprawności psychicznej i indywidualnych mechanizmach zachowania kierowcy – wyjaśnia Odachowska-Rogalska. – Te informacje mogą skłaniać do autorefleksji, wskazywać na sposoby rekompensowania braków oraz wpływać na bezpieczeństwo w ruchu drogowym. Świadomy kierowca, identyfikując ograniczenia, może dostosować sposób jazdy, np. ograniczając prędkość, unikając tras o dużym ruchu, zwłaszcza w godzinach szczytu czy po zmierzchu. Rozsądnym rozwiązaniem byłoby kierowanie na badania psychologiczne, niezależnie od wieku, osób chorych, zagrożonych np. demencją – wskazała.

Chce obowiązkowych badań lekarskich dla kierowców-seniorów

Do wprowadzenia obowiązkowych badań kierowców-seniorów wzywała ostatnio posłanka KO Małgorzata Gromadzka. W jej ocenie proces starzenia się organizmu może prowadzić do pogorszenia wzroku, słuchu, refleksu oraz osłabienia ogólnej sprawności fizycznej. Z tego powodu kierowcy-seniorzy mogą być bardziej narażeni na wypadki drogowe, szczególnie w dynamicznych sytuacjach wymagających szybkiej reakcji.

– Wprowadzenie obowiązkowych badań dla kierowców-seniorów mogłoby przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego i zmniejszenia liczby wypadków – wskazała Gromadzka. – W niektórych krajach europejskich wprowadzono już regulacje nakazujące kierowcom powyżej określonego wieku poddawanie się regularnym badaniom zdrowotnym, aby ocenić ich zdolność do prowadzenia pojazdów. Badania te pozwalają na wcześniejsze wykrycie potencjalnych zagrożeń oraz zwiększenie bezpieczeństwa na drogach – zauważyła.

Nowy obowiązek dla kierowców? Jest decyzja polskiego rządu

Posłanka dociekała, czy Ministerstwo Zdrowia oraz resort infrastruktury przewidują wprowadzenie obowiązkowych badań lekarskich dla kierowców-seniorów powyżej określonego wieku. Rządowa strona odpowiedziała zdecydowanie.

– Podczas prac nad nową dyrektywą w sprawie praw jazdy, pojawiło się stanowisko z Parlamentu Europejskiego, że ustalenie każdej liczby lat, po których kierowcy byliby zobowiązani do odbycia dodatkowych badań jest arbitralne i dyskryminujące – wskazał Maciej Lasek, sekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury. – Obecnie nie są opracowywane w ministerstwie wytyczne lub regulacje prawne w zakresie częstotliwości przeprowadzania dodatkowych badań dla seniorów oraz zakresu sprawdzanych umiejętności – wyjaśnił.

Z najnowszego raportu Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji, dotyczącego wypadków drogowych w 2024 r., wynika, że osoby w wieku 60 lat i więcej spowodowały 3866 wypadków, w których zginęło 339 osób, a 4327 osób zostało rannych. Policyjne statystyki pokazują, że rowerzyści w tym wieku spowodowali najwięcej wypadków spośród rowerzystów w innych grupach wiekowych. Seniorzy stanowili również najliczniejszą grupę zabitych w wypadkach drogowych.